روش شناسی تاریخی؛ تاریخ مفهوم

دوره آموزشی « کارگاه روش شناسی تاریخی؛ تاریخ مفهوم» توسط پژوهشکده تاریخ ایران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در تاریخ 23 بهمن ماه 1401 بصورت مجازی برگزار می‌شود.

از ضرورت‌های رشد و گسترش هر علمی، تعریف دقیق مفاهیم «پایه»ای آن دانش است. دانش تاریخ نیز مشمول همین قاعده است؛ اما این موضوع تا چه حد ممکن است؟ آنچه در دانش تاریخ باید رخ دهد، تأملات انتقادی در مورد رویکرد و روشی است که مورخان دربارۀ گذشته می‌اندیشند، و رخدادها را روایت می‌کنند. درحالیکه سایر رشته‌های علوم انسانی به «مفاهیم» در گذر تاریخ عنایت بیشتری داشته، از آنجا که آنها با اقتضائات رشته‌ای به این مفاهیم توجه کرده‌اند، ضرورت پژوهش‌های تاریخی مبتنی بر تاریخ مفهوم اجتناب‌ناپذیر است، چرا که به‌نظر می‌رسد مفاهیم بنیادین در بسیاری از تحقیقات تاریخی معاصر صرفاً به رابطۀ مترادف‌بودن واژگان به صورتی یکسان و هم‌معنا بدون توجه به عمق تفاوت‌های آنها برمی‌گردد. درحالیکه چنین رهیافتی نشانۀ یکسان و یکنواخت‌انگاشتن تاریخ پویش اجتماعی انسان است که در آن دگرگونی و تحول معناها انکار می‌شود. نتیجۀ طبیعی چنین تلقی‌‌هایی، بروز خطاهای معرفت‌شناسانۀ بزرگ در فهم تاریخی است. گویی این مفاهیم بدون هیچ‌گونه تفاوتی در همۀ ادوار و اعصار تاریخی با معنایی یکسان در تمامی متون کلاسیک، اعم از تاریخ‌نویسی (با شمول متعدد آن)، ادبی، اخلاقی، سیاسی، حکمی و انواع دیگر به‌کار رفته‌اند و تمامی آنها از یک قالب پیش‌ساخته با مفروضاتی تحمیل‌شده، برون جسته و محصولات مشابه عرضه کرده است. از این رو، خطاهای روش‌شناختی بسیاری گریبانگیر تحقیقات تاریخی شده که مهم‌ترین آنها این است که گذشتۀ بشر و تغییرات گستردۀ آن را تنها از درون فهم دنیای معاصر نگریسته و به تعبیر دقیق‌تر مصادره شده است. این نوع نگاه تک‌ساحتی و کل‌نگرانۀ محققان تاریخ به پدیدارهای گوناگون، و مهم‌تر از آن بروز دشوارۀ معاصریت، امکان درک و شناخت پدیده‌های متفاوت از یکدیگر را در طی ادوار و اعصار تاریخی نمی‌دهد و نافی حقیقت علم و شناخت مبتنی بر رویکرد معرفت‌شناسانه است؛ درحالیکه محور اصلی هر علمی، شناخت «تفاوت»‌ها، «تمایز»ها و «شباهت»‌ها است، و دانش تاریخ نیز درپی شناخت همین امور، و توجه به «تاریخمندی» مفاهیم است. این درسگفتار تلاشی است برای تعریف «تاریخمندی» بنیادی‌ترین مفاهیم سیاسی و اجتماعی تاریخ ایران و تحدید معنایی و مفهومی آنها در خوانش «نیت» مولفان، «معنا» و «فهم» زبانی، «بافتار» و «ساختار» محتوایی تاریخ ایران، به‌خصوص که مهم‌ترین مسئولیت مورخان آن است که نشان دهند گذشتگان چگونه در جهان معنایی و مادی خویش می‌اندیشیدند و عمل می‌کردند، و ما چگونه فهم آنها را در زندگی خود دیده‌ایم، چگونه باز ببینیم و چگونه به کار بریم.

فایل پوستر

سرفصل‌ها و محتوای دوره آموزشی:

تاریخ مفهوم و ضرورت آن در مطالعات تاریخی

پیشگامان و سنت‌های فکری تاریخ مفهوم

چرخش زبانی یا چرخش فرهنگی و علوم اجتماعی

کوزلک و روش ـ نظریه تاریخ مفهوم

تاریخ اجتماعی و تاریخ مفهوم

جامعه شناسی تاریخی و تاریخ مفهوم

نظام مقوله‌ای ـ مفهومی کوزلک

ـ لایه‌های زمانی، زمان‌های تاریخی، زمان‌های چند لایه، هم زمانی، درزمانی

ـ فضای تجربه، افق انتظار، شتاب  تاریخی، دوران آستانه‌ای

ـ ناهمزمانی همزمانی ها، همزمانی ناهمزمانی ها

ـ آینده گذشته، گذشتۀ گذشته، ابرمفهوم، پادمفهوم، جفتهای متقابل و...

تبارشناسی و تعیین لایه‌های زمانی یک مفهوم

طرح واره مفاهیم بنیادین تاریخ اجتماعی ـ سیاسی ایران

شرکت در این دوره برای چه کسانی مفید است؟

شرکت دراین دوره برای دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی، پژوهشگران، معلمان وبرای تمامی متخصصان وعلاقمندان علوم انسانی مفیداست.

مدت زمان دوره : 4ساعت ( 2جلسه2ساعته ) 1روز

زمان برگزاری: روز یکشنبه، ساعت14 تا 18       تاریخ برگزاری: 23 بهمن ماه 1401

با ارائه گواهینامه معتبر و مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دارای ارزش علمی و اداری و قابل ترجمه

کانال ایتای مرکز:eitaa.com/mataihcs

مشاوره: 88624485

در صورت نیاز به شماره 09036200266 پیام بدهید

تهران- بزرگراه کردستان- نبش خیابان دکترصادق آئینه وند (64 غربی)

مدیریت ترویج دستاوردهای پژوهش های علوم انسانی