از کیهان‌شناسی قرآنی تا تاریخ قرآن

نشست علمی «از کیهان‌شناسی قرآنی تا تاریخ قرآن؛ درآمدی بر دلالت‌های تاریخی کیهان‌شناسی قرآنی» روز دوشنبه 29 دی 99 با ارائۀ دکتر محمدعلی طباطبایی (مهرداد) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به صورت آنلاین برگزار شد.

در این نشست دکتر طباطبایی پس از مباحثی مقدماتی دربارۀ روش‌شناسی تاریخی در مطالعات قرآنی یادآوری کرد که بحث حاضر از منظری صرفا تاریخی، و نه الهیاتی، به موضوع می‌نگرد و چون این خوانش از منظری متفاوت و با پیش‌فرض‌ها و روش‌های متفاوتی صورت می‌گیرد، بنابراین به طور طبیعی شاهد تفاوت‌هایی در نتایج این بحث نسبت به مباحث الهیاتی در حوزۀ کیهان‌شناسی قرآنی خواهیم بود؛ اما آنچه در این نشست از آن بحث می‌شود خود کیهان‌شناسی قرآنی نیست؛ بلکه بحثی درجه دوم دربارۀ کیهان‌شناسی قرآنی است که در پی پاسخ به این پرسش است که مطالعه دربارۀ کیهان‌شناسی قرآنی از منظر تاریخی، چگونه می‌تواند به پرسش‌های مهم تاریخی دربارۀ قرآن که در چند دهۀ اخیر از جناب قرآن‌پژوهان تجدیدنظرطلب یا شکاک صورت گرفته است، پاسخ دهد. 
مهم ترین این پرسش‌ها این است که متن قرآن توسط چند نفر تألیف شده؟ در چه زمانی تألیف شده؟ و این تألیف در چه منطقه ای از لحاظ جغرافیایی صورت گرفته است. 
دکتر طباطبایی در پاسخ به پرسش اول، به موضوع انسجام کیهان شناسی قرآنی اشاره کرد و بر این اساس نتیجه گرفت که چنین انسجامی باید نشانه ای از وحدت مؤلف چنین متنی باشد. در پاسخ به پرسش دوم، با استناد به آیاتی از سورۀ جن و اتکاء به مطالعاتی دربارۀ دوره های تاریخی شدت گرفتن بارش های نجومی، به این موضوع اشاره کرد که بهترین تاریخ پیشنهادی دستکم برای این سوره، همان تاریخی است که سنت اسلامی پیشنهاد می کند، یعنی اوایل قرن هفتم میلادی. و نهایتا در پاسخ به پرسش سوم، پس از نقد دیدگاه های پاتریشیا کرونه دربارۀ ارتباط آیات قرآن با منطقه ای حاصلخیز مثل سوریه، و با استناد به آیاتی که از پدیده های خاص مناطق بیابانی حکایت می کنند، نتیجه گرفت که دربارۀ جغرافیای پیدایش متن قرآن، احتمالا همان چیزی که در سنت اسلامی آمده، یعنی صحرای حجاز، به واقعیت نزدیک تر است.

لینک دسترسی به فایل تصویری نشست:

https://www.ihcs.ac.ir/fa/news/20379/