کارگاه آشنایی با کاربست رویکردهای انسان‌شناختی در مطالعات قرآنی و اسلامی

گزارشی از برگزاری
کارگاه آنلاین  «آشنایی با کاربست رویکردهای انسان‌شناختی در مطالعات قرآنی و اسلامی»
آذر 99

پژوهشکده مطالعات قرآنی با همکاری انجمن مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی اقدام به برگزاری کارگاه آنلاین «آشنایی با کاربست رویکردهای انسان‌شناختی در مطالعات قرآنی و اسلامی» در روزهای دوشنبه 17 و دوشنبه 24 آذر 1399 نمود. در این کارگاه دکتر احمد پاکتچی(دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر سیدمحمدهادی گرامی(استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر فرهنگ مهروش(دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی)، دکتر یحیی میرحسینی(استادیار دانشگاه میبد یزد)، دکتر محمدحسن شیرزاد و دکتر محمدحسین شیرزاد  به تدریس پرداختند. کارگاه در ۱۲ ساعت (۸ جلسه ۱.۵ ساعته) در2 روز از ساعت 9 تا 12 و 14 تا 17 برگزار شد .
انسان شناسی(آنتروپولوژی) یکی از شاخه های مهم مطالعات اجتماعی است؛ با این حال، مطالعاتی نیز که درباره شناخت زیست و ساختمان بدن انسان و همچنین ماهیت انسان به شکل فلسفی است، انسان‌شناسی خوانده شده است. اما این اصطلاح بدون هیچ قرینه‌ای عمدتا به انسان‌شناسی فرهنگی ـ اجتماعی انصراف دارد. گرچه نقطه تمرکز و تمایز انسان‌شناسی با خویشاوندان نزدیکش همچون جامعه‌شناسی مطالعه میدانی، جزئی، همدلانه و از درون یک جامعه است، با این حال امکانات این دانش محدود به مطالعه میدانی نیست.
 انسان‌شناسان در کنار مطالعه میدانی همواره از مطالعه اسناد و شواهد مکتوب فرهنگی سخن گفته‌اند و از این رهگذر زمینه برای مطرح شدن جدی‌تر شاخه‌ای به نام انسان‌شناسی تاریخی فراهم شده است.
 از سوی دیگر یکی از گرایش‌های کلاسیک در این رشته مطالعات دیرینه ـ انسان‌شناسی بوده است که به مطالعه فرهنگ و حتی ساختار زیستی جوامع بدوی پرداخته است. به نظر می‌رسد انسان‌شناسی تاریخی و همین‌طور مطالعات دیرینه ـ انسان‌شناسی درباره جوامع بدوی ظرفیت‌هایی را برای مطالعه بافتار فرهنگی ـ اجتماعی صدر اسلام فراهم می‌کنند؛ جامعه‌ای که ویژگی‌های آن ـ به خصوص با توجه به پیش‌زمینه عصر جاهلی ـ بسیار مشابه جوامع بدوی است که انسان‌شناسان از آن سخن گفته‌اند. آشنایی با کاربرست نظریات و الگوهای انسان‌شناختی در حوزه مطالعات قرآنی و اسلامی می‌تواند منجر به فهم عمیق‌تری از آیات و آموزه‌های اسلامی و همچنین بازشناسی فرهنگی ـ اجتماعی جامعه‌ای که این آموزه‌ها در آن سر برآورده‌اند، شود.
در این کارگاه در جلسات اول و دوم، دکتر مهروش به شرح مفاهیم بنیادین، پیشینه و مکاتب دانش انسان‌شناسی پرداخت. 
جلسات سوم و چهارم به چیستی انسان‌شناسی تاریخی و رویکرد اسنادی به انسان‌شناسی با ارائه دکترپاکتچی اختصاص یافت. 
در جلسه پنجم دکتر محمدحسن شیرزاد با ارائه مطالعه موردی «استطاعت سبیل» به ارائه بحث انسان‌شناسی حمل و نقل در بافت نزول قرآن کریم پرداخت و دکتر محمدحسین شیرزاد انسان شناسی امنیت در بافت نزول قرآن کریم را به عنوان یک نمونه موردی دیگر مورد بررسی قرار داد.
 در ادامه، در جلسه ششم دکترمیرحسینی به معرفی حوزه‌های انسان شناسی و مطالعه کاربست آن در مطالعات اسلامی پرداخت. انسان شناسی خویشاوندی، انسان شناسی طبیعی، انسان شناسی دینی، انسان شناسی اقتصادی و ... از مواردی بود که در این جلسه به آن ها اشاره شد.
 جلسه هفتم با تدریس دکتر گرامی به تبیین کاربست میان رشته ای انسان شناسی اختصاص یافت. در این جلسه دکتر گرامی با طرح چالش‌های میان‌رشتگی و ابهامات درونی رویکردهای انسان‌شناختی، به شرح درک میان‌رشته‌ای و ساختارمند اصطلاحات و گرایش‌های نزدیک به مطالعات اسلامی در انسان شناسی پرداخت. وی در ادامه در بحثی، امکان مطالعه میان‌رشته‌ای میان انسان شناسی و مطالعات اسلامی را بررسی نمود و همچنین اشاره‌ای به انواع مطالعات رایج میان‌رشته‌ای اسلامی انسان شناختی داشت.
جلسات آخر کارگاه نیز با ارائه دکتر پاکتچی به تعریف ماده فرهنگی و انسان شناسی تاریخی و زمینه های انسان شناسی در استعاره ها و رده بندی های قرآنی اختصاص یافت . در انتها جلسه پرسش و پاسخ کوتاهی برگزار شد.

برای اطلاعات بیشتر از این دوره:

https://www.ihcs.ac.ir/event/fa/event/337/