ایران منطقه‌ای یا منطقه ایرانی: نسبت جمهوری اسلامی ایران با منطقه غرب آسیا

روابط ایران و کشورهای عربی در طول تاریخ به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره بر اساس الگوهای متنوعی از تعامل شکل گرفته است. این روابط در منطقه غرب آسیا ترکیبی از همکاری، رقابت و حتی ستیز را نشان می‌دهد. با این حال سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در طول دهه‌های گذشته بر پایه گسترش همکاری با کشورهای منطقه بوده و در این راستا در سالهای اخیر سیاست همسایگی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. ایران در سال‌های اخیر و به‌ویژه در دوره کنونی، سیاست منطقه‌گرایی مثبت و فعال را از طریق دیپلماسی چندجانبه‌گرا مورد توجه قرار داده است. این رویکرد توانسته جایگاه منطقه‌ای ایران را ارتقا دهد و به تثبیت منطق تعامل، همکاری و همگرایی سازنده در سیاست خارجی کشور کمک کند. با وجود روایت‌سازی‌هایی که در گذشته و در برخی محافل درباره دکترین سیاست خارجی ایران مطرح شده و بر مفهوم «منطقه ایرانی» تأکید داشته‌اند، شواهد نشان می‌دهد این برداشت با واقعیت راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تطابق ندارد. در واقع، دکترین واقعی سیاست خارجی ایران بر ایده «ایرانِ منطقه‌ای» مبتنی است، نه «منطقه ایرانی». این تفاوت معنایی بسیار بنیادین است. در دکترین «ایرانِ منطقه‌ای»، هدف، ایجاد یک ایران توسعه‌یافته و قدرتمند در چهارچوب منطقه‌ای توسعه‌یافته و قدرتمند است؛ به عبارت دیگر، پیشرفت ایران در پیوند با همگرایی، همکاری و ثبات کل منطقه تعریف می‌شود.