مرور نظام‌مند چیست و چرا یادگیری آن ضرورت دارد؟

مرور نظام‌­مند (Systematic Review) نوعی مرور ادبیات است که با تمرکز بر یک سؤال واحد تلاش می­‌کند تمامی شواهد تحقیقات مهم مرتبط با آن سؤال را شناسایی، ارزیابی، انتخاب و ترکیب کند. درواقع مرور نظام‌مند نوعی تلخیص ادبیات و نوشته‌های موجود درباره یک موضع مشخص علمی است که از روش‌هایی معین (تکرارپذیر و شفاف) برای جست‌وجو در ادبیات و ارزیابی انتقادی تک تک تحقیقات استفاده می‌کند تا شواهد معتبر و کاربردی را بیابد و آنها را با استفاده از ابزارهای مناسب با هم ترکیب کند.

به عبارت دیگر، در مرور نظام‌مند، هدف، تلخیص مدارک و شواهد موجود، شناسایی شکاف در تحقیقات جاری، ارائه چهارچوب تحقیقاتی و ایجاد زمینه فعالیت‌های پژوهشی جدید است؛ فعالیت پژوهشی که با روش­های تحقیق علمی اجرا و برای به حداقل‌رساندن سوگیری (Bias) و خطاهای موجود در مرورهای سنتی و روایتی (Narrative) انجام می‌شود.

ضرورت مرور نظام‌مند

حجم بسیار زیاد نوشته‌های علمی در زمینه تخصصی ویژه، استفاده از آنها را برای محققان و به‌روزشدن اطلاعاتشان دشوار می‌کند. این مسئله زمانی حاد می‌شود که گزارش‌هایی متناقض از نتایج تحقیقات ارائه­شده باشد. اما مرور نظام‌مند تا حدودی این مسئله را حل می‌کند؛ یعنی حجم عظیم ادبیات، محققان را مجبور می‌کند برای تصمیم آگاهانه و جمع‌بندی نتایج حاصل از تحقیقات گذشته از روش‌هایی مثل مرور نظام‌مند استفاده کنند و سوگیری‌ها را به حداقل برسانند.

برای انتخاب و تلخیص تحقیقات گذشته بر اساس پروتکل‌های خاصی اقدام می‌شود، این پروتکل‌ها تعیین می‌کنند که کدام تحقیقات در دست مطالعه قرار گیرند و کدام تحقیقات از مطالعه خارج شوند.

چگونه مقاله مروری نظام‌مند بنویسیم؟

در مقاله مروری نظام‌مند همان‌طور که در تعریف مرور گفته ‌شد به ادبیات پژوهشی موجود در یک حیطه خاص توجه و از مطالعه آن مقالات به یک سؤال پژوهشی پاسخ داده می‌شود. در این مقاله پژوهش‌ها به صورت نظام‌مند جستجو، تعیین، انتخاب، ارزیابی و با مقالات دیگر ترکیب می‌شوند. مقاله مروری نظام‌مند منبعی بسیار غنی برای ادبیات پژوهشی در یک حیطه خاص است زیرا بسیاری از مقالات موجود در یک فیلد خاص را جمع‌آوری و نتایج آن را بررسی می‌کند.

ماهیت مقاله مروری نظام‌مند چنانکه از عنوان آن نیز مشخص می شود نظام‌مند و فرایندی است. برای انجام این مقاله شما باید ۹ مرحله زیر را دقیق و منظم طی کنید:

۱.  سؤال پژوهشی خود را مطرح کنید.

۲.  ملاک‌های ورود و خروج را معین کنید (چه مقالاتی را انتخاب خواهید کرد و چه مقالاتی را کنار خواهید گذاشت.

۳. منابعی را که در آن به جستجوی مقالات خواهید پرداخت را مشخص کنید (برای مثال، پابمد، گوگل اسکولار، الزویر و (…..

۴. پژوهش‌ها و مقالات مورد نظر خود را که همسو با ملاک‌های ورود نیز هستند مشخص کنید.

۵ .کیفیت مقالات را ارزیابی کنید

۶. اطلاعات خود را استخراج کنید.

7. نتایج خود را تحلیل کنید.

۸ .نتایج خود را تفسیر کنید.

.۹ اگر نیاز باشد می‌توانید مقاله را از طریق مقالاتی که احتمالاً جدیداً به پایگاه‌های علمی اضافه شده‌اند، به‌روز‌رسانی کنید.

در مرور نظام‌مند تلاش می‌­شود خطای نظام‌مند و تعصب محقق کاهش یابد و تصویری بزرگ‌تر درباره موضوع مورد تحقیق ترسیم شود.

برای نوشتن یک مقاله مروری نظام‌مند علاوه بر دانستن مطالب نظری که در بالا گفته شد به آموزش عملی نیز نیاز دارید. واحد آموزش‌های آزاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ازجمله مکان‌ها‌یی است که در این زمینه کارگاه‌هایی برگزار و برای یادگیری عملی و چگونگی نوشتن چنین مقاله‌ای به شما کمک می‌کند.

واژه‌های کلیدی: مرور نظام‌مند، ضرورت مرور نظام‌مند، مقاله مرور نظام‌مند، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

نویسنده: الهام رضانژاد