ویراستاری چیست و چه ضرورتی دارد؟
آموختن ویراستاری به‌عنوان یک مهارت هرچند کمی ذوق و استعداد می‌طلبد، نیازمند صرف وقت و مطالعه و دقت فراوان نیز است. در فرهنگ معین به کسی که متنی را ویرایش می‌کند، ویراستار می‌گویند؛ یعنی کسی که خروجی کار نویسنده یا مترجم را «تصحیح، پیراسته و تنظیم» و برای چاپ و انتشار آماده می‌کند. ویراستار درواقع چشم سوم نویسنده و آخرین فردی است که متن را دقیق می‌خواند و ایرادهای ساختاری یا صوری و زبانی آن را برطرف می‌کند.
با این وصف می‌توان گفت ویراستار، امین و همکار نویسنده و ناشر و نیز یاری‌کننده خواننده در راحت‌خواندن متن است. ویراستار، متن را به گونه‌ای اصلاح می‌کند که ضمن حفظ سبک نویسنده خواننده بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بدون مکث و گم‌کردن ارتباط منطقی و درونی اثر به منظور نویسنده پی ببرد.
ویراستاری چه مزایای دارد؟
زمانی که یک ویراستار متن را تحویل می‌گیرد تا زمانی که کار ویرایش آن را کامل کند، چندبار آن را می‌خواند و در تمام مراحل ویرایش اثر، پیوسته با مؤلف یا مترجم و ناشر تبادل نظر می‌کند. نتیجه این کار به چاپ رسیدن متنی خواهد بود که بارها با چشم سوم خوانده شده و کمترین نقص ساختاری و نیز صوری و زبانی را دارد و شاید ندارد.
خوب طبیعی است آثاری که متن سلیس و روانی دارند و خواننده با یک‌بار خواندن آنها را می‌فهمد و می‌تواند با سرعت بهتری آنها را مطالعه کند با استقبال بیشتری هم مواجه خواهند شد. احتمالاً الان این سؤال در ذهن شما طرح شده که یک متن سلیس و روان چگونه متنی است؟
متن سلیس متنی است که علاوه بر رعایت قواعد نگارش زبانی، یکدست و بدون اشتباهات املایی باشد. پیش آمده است که آثار بسیار ارزشمند به علت اشتباهات صوری یا نوعی شلختگی مهجور مانده‌اند و خواننده با دیدن اثر تمایل خود را به خرید آن از دست داده است.
چرا چنین چیزی رخ می‌دهد؟
خوب، هر یک ساعتی که نویسنده روی کار خود وقت می‌گذارد، درواقع ده متر در عمق محتوای خود غرق می‌شود؛ این امر سبب می‌شود ذهن او به‌قدری خسته و در محتوا غرق شود که حتی گاهی فراموش می‌کند برای جملات خود فعل بگذارد هرچقدر هم که متن خود را بارها بازخوانی کرده باشد و… .
اما به محض آنکه محتوا به دست ویراستار سپرده می‌شود، او به‌عنوان فردی که از بیرون به محتوا نگاه می‌کند، به سرعت و با ذهنی بسیار بازتر ایرادها را می‌بیند و آنها را ویرایش می‌کند. ویرایش همانند فوتِ استاد کوزه‌گری است که به کوزه‌ها می‌دمد. ویراستار درواقع با ویرایش متن پیش روی خود به آن جلا می‌دهد و آن را پررنگ و لعاب می‌کند.
توصیه‌ای دوستانه
آنچه در بالا بیان کردم درباره مزایای ویراستاری متون و ضرورت انجام آن پیش از ارائه یک اثر بود. اما من به‌عنوان کسی که سال‌ها در این زمینه کار کرده و تجربه‌هایی به دست آورده‌ام، یادگرفتن این مهارت را فقط به افرادی که می‌خواهند در این زمینه کار کنند توصیه نمی‌کنم بلکه به تمامی کسانی که با قلم و نوشتن و خواندن سروکار دارند، حتی در حد نوشتن یا خواندن یک نامه اداری توصیه می‌کنم؛ درواقع به همه توصیه می‌کنم. همچنین آرزو می‌کنم روزی قانونی تصویب شود که هر ایرانی روزانه حداقل ده دقیقه زبان فارسی را با تمرین نویسندگی و ویراستاری پاس بدارد. چون تصور می‌کنم فاجعه‌ای بزرگ در راه است.
این فاجعه هم می‌تواند ناشی از ورود واژه‌های بیگانه غیرضروری در گفتار و نوشتار روزمره ما باشد هم ناشی از فرهنگ بیمارگونه استفاده از کلمه‌ها یا عبارت‌های عجیب‌وغریب یا قلمبه‌سلمبه. متن یا کلامی زیباست که بتواند منظور را با سریع‌ترین و به راحت‌ترین شکل به خواننده یا شنونده منتقل کند؛ بی‌توضیح اضافه.
یاد بگیریم روان بنویسیم و روان سخن بگوییم – بی آنکه به ورطه ابتذال درافتیم- که روان‌گویی و روان‌نویسی خود هنر است.
برای این امر علاوه بر مطالعه به آموزش هم نیاز داریم؛ یعنی نیاز داریم در کلاس‌هایی که ویراستاری را هم به صورت نظری و هم به صورت عملی آموزش می‌دهند شرکت کنیم. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی یکی از سازمان‌هایی است که در واحد آموزش‌های آزاد خود و زیر نظر استاد محمود شاهری در این زمینه کلاس برگزار می‌کند و نیز در پایان دوره گواهی معتبر و قابل ترجمه به شما ارائه می‌دهد.
واژه‌های کلیدی: ویراستاری، ویرایش، مزایای ویراستاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
نویسنده: الهام رضانژاد
نظر شما :