گزارش همایش بین‌المللی «فلسفه، دین و علم در زیست‌جهان اسلامی» دانشگاه وین
گزارش همایش بین‌المللی «فلسفه، دین و علم در زیست‌جهان اسلامی»
دانشگاه وین، ۲۱ تا ۲۴ اسفند ۹۶
همایش «فلسفه، دین و علم در زیست‌جهان اسلامی» از ۲۱ تا ۲۴ ام اسفند ۹۶، به همت دانشکده فلسفه و علوم تربیتی دانشگاه وین با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه تهران، انجمن فلسفۀ میان‌فرهنگی ایران و انجمن فلسفۀ میان‌فرهنگی (آلمان) در دپارتمان فلسفه دانشگاه وین برگزار شد.
اساتید و پژوهشگرانی از دانشگاههای ایران، اتریش، آلمان، سوییس، تونس، ترکیه، الجزایر و مراکش از حوزههای تخصصی متفاوت که علاوه بر تخصص در اندیشه و تاریخ جهان اسلام، دغدغه‌های میان‌فرهنگی نیز داشتند از سوی پروفسور گئورگ اشتنگر، دبیر علمی همایش و صاحب کرسی «فلسفه در جهانی گلوبال/ فلسفه میان‌فرهنگی» دانشگاه وین، برای شرکت در همایش و ایراد سخنرانی دعوت شدند.
این همایش در بستر مباحث «فلسفه میان‌فرهنگی» در پی پرداختن به پرسش‌هایی اساسی از این دست بود که اگر نخواهیم در تنگنای برداشت‌ها و اندیشه‌های جهان‌شمول‌گرایانه از یک طرف و جزئی‌نگرانه از طرف دیگر، باقی بمانیم، چگونه باید از مفاهیمی نظیر جهانی شدن و تنوع فرهنگی سخن بگوییم؟ آیا بین سه پارادایم اصلی «فلسفه، دین و علم» خطوط اتصال و پیوستگی‌هایی وجود دارد که بتوانند مراودات و تبادلات میان این سه را ممکن سازند یا هر یک از این سه ساحت، تاریخ و نظام‌مندی خاص خود را دارند؟ پرسش اساسی دیگر این که آیا «مدرنیته» صرفا پروژه‌ای غربی است که دیگر سنت‌های فرهنگی غیر غربی تنها با پیروی از تاریخ بسط و توسعه غرب در تکنیک، علم، دموکراسی، اقتصاد و غیره باید از آن پیروی کنند و به نحو انتقادی یا بی‌چون و چرا آن را بپذیرند یا می‌توان از تنوع و اقسام مدرنیته‌ها سخن گفت که هر یک علم، فلسفه و دین خاص خود را دارند؟
دانشگاه وین، محل برگزاری این همایش دانشگاهی با ۶۵۰ سال سابقه است که در حوزههای مربوط به فلسفه علم و پدیدارشناسی جایگاهی ممتاز دارد و دپارتمان فلسفۀ این دانشگاه مهمترین و فعالترین دپارتمان در عرصۀ فلسفۀ میان‌فرهنگی است.
همایش «فلسفه، دین و علم در زیست‌جهان اسلامی» از ساعت ۱۷ روز ۲۱ اسفند با سخنرانی پروفسور گئورگ اشتنگر، دکتر علی اصغر مصلح (رئیس انجمن فلسفه میان فرهنگی ایران)، دکتر کریستا شنابل (معاون دانشگاه وین) آغاز شد. سخنران ویژه مراسم افتتاحیه خانم دکتر آنکه فون کوگلگن از دانشگاه برن سوئیس بود.
پروفسور اشتنگر در سخنان خود پس از خوشامدگویی به مهمانان همایش، طرحی کلی از برگزاری همایش ترسیم کرد. وی در سخنان خود اشاره کرد ایده برگزاری این همایش در سفر به ایران و ملاقات با دکتر داوری رییس فرهنگستان علوم ایران شکل گرفت. در دو سال گذشته برگزارکنندگان همایش در اتریش و ایران مقدمات این رویداد را فراهم کردند. وی اظهار امیدواری کرد این همایش بتواند گام موثری در روشن شدن زوایای فلسفه میان‌فرهنگی و هم‌سخنی اساتید و اندیشمندانی بردارد که فعالیت‌های علمی خود را معطوف به مباحث میان‌فرهنگی کردهاند.
دکتر علی‌اصغر مصلح نیز با اشاره به وضعیت کنونی جهان از اهمیت فلسفۀ میان‌فرهنگی سخن گفت. « امروز با وضعیت پیوستگیِ سرنوشتِ ملت‌ها به هم، باید به مسائل یکدیگر به عنوان مسائل مشترک نظر کنیم. مسألۀ جنگ در خاورمیانه و معضلاتِ آنها مثل خشونت و توسعه‌نیافتگی و تعارض‌های فرساینده، دیگر تنها مسأله خود آنها نیست. می‌توانیم و باید تفکر از افق انسانیت را تقویت کنیم. امروز بیش از گذشته به نگاه کردن به یکدیگر با چشم همدلی و شفقت نیاز داریم........»
دکتر کریستا شنابل، معاون رئیس دانشگاه وین، پس از خوشامدگویی و اشاره به برخی همکاری‌ها میان اندیشمندان ایرانی و اتریشی گفت: «مسائل سیاسی و بحران‌های مربوط به آن مانند مهاجرت و موج پناهندگان، مسائل مربوط به اسلام را از وضعیت گذشته که مربوط به منطقه‌ای دور و مجزا از ما بود به مساله ما در اینجا و اکنون (در اروپا) تبدیل کرده، یعنی آنچه همه ما از حیث اجتماعی با آنها درگیر هستیم. مساله ما در این همایش مسلما خود اسلام نیست، بلکه مساله نسبت میان مدرنیته غربی با سنت اسلامی است...» همچنین اظهار امیدواری کرد: « آنچه می‌توانیم از طریق این همایش بیان کنیم اینست که سرکوب اندیشه در برابر ایدئولوژی باید پایان یابد. اندیشه وظیفه دارد که پل‌ها را بسازد و فهمی را ممکن سازد که فراتر از همه تمایزها یا از میان تمایزها، فرهنگ مشترک و جمعی را جست‌وجو کند و برای این کار از حیث روشی، در فضایی باز تعاملی برای استدلال عقلانی ایجاد کند.»
همایش در روز دوم ۲۲ اسفند از ساعت ۹ تا ۱۸ در دو پنل موازی برگزار شد. سخنرانان این روز عبارت بودند از: علی‌اصغر مصلح، سرهان دوهیب (دانشگاه کاسل آلمان)، شهین اعوانی (موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران) سیدمحمدرضا حسینی بهشتی (دانشگاه تهران/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران)، رومان زایدل(دانشگاه آزاد برلین)، بیژن عبدالکریمی (دانشگاه آزاد تهران شمال/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران)، اشرف شیخ‌الاسلام‌زاده (دانشگاه وین) و رحیم نوبهار (دانشگاه شهید بهشتی). در پایان این روز سخنرانی دکتر رضا داوری اردکانی(فرهنگستان علوم/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران) که به صورت نسخۀ تصویری برای همایش آماده شده بود، برای حضار به نمایش درآمد. دکتر داوری در سخنان خود گفت «اسلاف ما در ایران وقتی به فلسفه یونانی توجه کردند و آن را فراگرفتند، در عین اینکه جوهر آن را حفظ کردند، مبادی و مسائلش را با درک جهان خود دریافتند و تفسیر کردند. فلسفه اسلامی از تلاقی میان دو روح و دو فرهنگ که تفاوت ذاتی با یکدیگر داشتند به وجود آمد. تفاوت این دو روح را بعضی فیلسوفان و نویسندگان به صراحت ذکر و تصدیق کردهاند. در فلسفه اسلامی این دو روح به یکدیگر نزدیک شدند و امکان هم‌سخنی پیدا کردند. با توجه به این معنی فلسفه اسلامی یک فلسفه میان‌فرهنگی است. بعد از افلاطون و ارسطو و از زمان رواقیان و افلوطین همه فلسفهها میان‌فرهنگی است. منتهی در زمانی که تفکر، دچار افسردگی و جمود و قشریت می‌شود، نیروی میان‌فرهنگی بودنش را از دست میدهد.»
همایش در روز سوم، ۲۳ اسفندماه با سخنرانی سیدحمید طالب‌زاده (دانشگاه تهران/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران) از سر گرفته شد و با سخنرانی‌های عباس پویا (موسسه اسلامی مطالعات دینی آلمان)، هانس شلکسهورن (دانشگاه وین/ انجمن فلسفه میان‌فرهنگی وین)، آنکه گرانس (دانشگاه وین)، سابینه گرنتس (دانشگاه وین)، محمدرضا جوادی یگانه (دانشگاه تهران)، عدنان اصلان (دانشگاه وین)، برت فراگنر (دانشگاه وین) در دو پنل موازی ادامه یافت.
در روز پایانی، همایش از ساعت ۹ صبح آغاز به کار کرد و تا ساعت ۱۸ ادامه داشت. در این روز اولریخ رودولف (دانشگاه زوریخ سوئیس)، رودیگر لولکر (دانشگاه وین)، احمدعلی حیدری (دانشگاه علامه طباطبائی / انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران)، رضا دهقانی( دانشگاه وین/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، میشائیل اشتاودیگل (دانشگاه وین)، محمد ترکی (دانشگاه تونس)، محمدرضا وصفی (دانشگاه تهران) و خالد شیخ‌الاسلامی سخنرانی کردند.
برنامه همه سخنرانی‌ها به نحوی تنظیم شده بود که پس از هر سخنرانی زمان مناسبی برای پرسش و پاسخ اختصاص یافته بود و امکان مشارکت و تعامل را برای کلیه مخاطبین فراهم می‌ساخت.
مراسم اختتامیه همایش از ساعت ۱۶ در سالن اصلی برگزاری همایش آغاز شد. دکتر علی اصغر مصلح و پروفسور اشتنگر هریک جمع‌بندی کوتاه و ارزیابی مثبتی از برگزاری همایش و بحث‌های مطرح شده در سخنرانی‌ها داشتند و ابراز امیداری کردند تا این گردهمایی انگیزه بیشتری برای گسترش تعاملات علمی در آینده فراهم کرده باشد.
در پایان مراسم پروفسور اشتنگر از دست‌اندارکاران همایش تقدیر کردند و همچنین هدایایی از طرف پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران و دانشگاه تهران به دبیران همایش پروفسور گئورگ اشتنگر، دکتر آنکه گرانس و دکتر رضا دهقانی و همچنین مسئول اجرایی همایش خانم ایرینا اشتومپف اهدا شد.
در روزهای برگزاری همایش، دکتر مولایی سفیر ایران در اتریش و دکتر وصفی، رایزن فرهنگی ایران با برگزاری دو ضیافت شام فرصت مناسبی برای شرکت‌کنندگان همایش فراهم ساختند تا با هم‌‌صحبتی بیشتر از فضای علمی و موضوعات پژوهشی در دست تحقیق یکدیگر باخبر شوند و امکان همکاری‌ها و تعاملات بیشتر میان آنها فراهم شود. در شب پایانی و پس از مراسم اختتامیه نیر پروفسور اشتنگر ضیافت شامی به افتخار سخنرانان و مهمانان ایرانی حاضر در همایش برپا کردند و بار دیگر از حضور مهمانان و برگزاری موفق همایش ابراز خرسندی کردند.
لینک اطلاعات همایش در سایت دانشگاه وین:
http://interkultphil.univie.ac.at/veranstaltungen/veranstaltungen/iran/fotoimpressionen/
تهیه گزارش: ماندانا چگنی فراهانی، فرزانه قدمیاری
نظر شما :