گزارش یازدهمین همایش بین‌المللی شمس تبریزی و مولانا ۷ و ۸ مهرماه ۱۴۰۴

یازدهمین دوره همایش بین‌المللی شمس و مولانا با هدف تبیین اندیشه‌های عرفانی، ادبی و فرهنگی این دو چهره برجسته تاریخ(شمس الدین محمدبن ملک داد تبریزی و مولانا جلال الدین محمد مولوی) ، با حضور پژوهشگران، اساتید و علاقه‌مندان از داخل و خارج کشور برگزار ‌شد.  همایش با حضور جمعی از فرهیختگان و علاقه‌مندان داخلی و خارجی به شمس تبریز و مولانا  در سالن کنفرانس شهردای شهر خوی آغاز به کار کرد و تا پایان روز 8 مهر به کار خود ادامه داد. این همایش به همت موسسه تولیت شمس تبریزی و مفاخر خوی و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه علامه طباطبایی و مشارکت دیگر مراکز علمی مانند موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، انحمن آثار و مفاخر ایران،  برای یازدهمین سال متوالی در شهر خوی، آرامگاه شمس تبریزی برپا ‌شد، خوی هرسال میزبان شمس‌پژوهان و مولوی‌پژوهان و متخصصان حوزه‌های ادبیات و فلسفه و عرفان  و فرهنگ و دیگر موضوع های میان رشته ایی از گوشه و کنار ایران و جهان بخصوص، کشورهای منطقه و همسایه است. دو محور اصلی همایش از چند سال گذشته تا به اکنون، «شمس و مولانا از منظر پژوهش‌های ادبی و عرفانی» و «شمس و مولانا از منظر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای» بوده‌است.

با منظور یادآوری آنچه در خصوص اهمیت موضوع همایش در سال‌های گذشته از سوی متخصصان این حوزه عنوان شده است، مبنی بر این است که، هدف از تلاش‌های مستمر، امیدواری در خصوص برگزاری این همایش‌ها با این دستاورد که شمس را تا حدودی از غربت و بدشناختی یا کم شناختی به در آورد. این همایش‌های گران ارج، در حقیقت، به نوعی خلق مجدد میراث‌های بزرگ و گنجینه‌های سترگ ماست. اصولا بازآفرینی و خوانش مجدد میراث‌های یک ملت، یا یک تمدن، نشانه ظرفیت یک فرهیختگی فرهنگی قومی و از لوازم پیشرفت یک کشور است و به نسل‌های آینده می آموزد که نیاکان ما بزرگ و اثرگذار در جهان بوده‌اند. لذا ما هم باید توانمند شویم و راه پیشرفت را پیدا کنیم. بازخوانی میراث در قالب چنین کنگره‌هایی نشانه عزم راسخ برای رسیدن به پیشرفت و سرآمدی در جهان امروز است و برای تحکیم هویت و مواجهه با گسست‌های هویتی و نسلی اقدامی بسیار مهم به‌شمار می آید و سرمایه های بزرگ معنوی و میراثی را از غربت در می‌آورد و اشائه پیام‌های سرشار از صلح و دوستی برگرفته از اندیشه و فکر آن بزرگوار، در این روزگار متخاصم، باشد که رهگشا باشد.

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و موسسه تولیت شمس تبریزی و مفاخر، به عنوان  سکان دار بازآفرینی هویت میراث های فرهنگی تمدنی  ایرانی – اسلامی، خدای را شاکر است که در فرایند همکاری‌های همدلانه و موفق با همه نهادهای دست‌ اندر کار با اهتمام مستمر در برگزاری همایش بین المللی شمس تبریزی و مولانا در بیش از یازده سال اخیر، به جهانیان و نسل های آینده ایران روشن‌تر ساخت که این مرز و بوم دارای چنین گنجینه‌هایی است و زبان و ادبی فارسی که رودکی، فردوسی، غزالی، خرقانی، بایزید، نجم الدین کبری، نظامی، ناصر خسرو، عطار، مولوی، سعدی، جامی، ملک الشعرا بهار و امثال آنان را در خود پرورانده است، می تواند عامل تلطیف روانی و آرامش جان آدمی در دنیای کنونی و تسکین آلام و رنج‌های بشر امروز باشد.

آیین افتتاحیه همایش :

آئین افتتاحیه همایش ساعت 8:30 با تلاوت آیاتی از قران و پخش سرود ملی ایران آغاز به کار کرد و در ابتدا، دبیر علمی همایش، آقا ی دکتر مسعود امید گزارشی از روند برگزاری همایش را بیان کردند:

           مقالات وارده به دبیرخانه همایش عبارت بود از مقالات سفارشی شمس و مولوی پژوهان داخلی و خارجی و مقالات رسیده از طریق فراخوان عمومی. مقالات  خارجی از کشورهای؛ آلمان 2 مقاله، هند 2 مقاله، قزاقستان 2 مقاله، پاکستان 1 مقاله ، گرجستان1 مقاله، ازبکستان 2 مقاله و کشور ترکیه 4 مقاله بود. سخنرانان حضوری خارجی این دوره از همایش آقایان: دکتر تورقای  شفق رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی( زبانهای شرقی) از دانشگاه مدنیت استانبول موضوع سخنرانی: زندگی، آثار و ترجمه‌های آثار مولانا توسط خلوصی قره دنیز،  ، و دکتر سرهات گلتاش، استادیار عرفان اسلام دانشگاه بورسا اولوداغ ؛ موضوع سخنرانی: سکوت خدا در دیوان شمس  خوانشی از نظریه «پدیده اشباع شده »  ژان لوک ماریون. و دکتر اولجای  کوجا تورک، استادیار ادبیات اسلامی ترکی دانشگاه سلجوق قونیه، موضوع سخنرانی: شمس تبریزی در شعر کلاسیک ترکی از کشور دوست و همسایه ترکیه و دکتر محمد امین رشادت از کشوردوست و همسایه  افغانستان، با موضوع سخنرانی : خوانشی میان‌رشته‌ای از داستان «فیل در تاریکی» مولانا جلال‌الدین بلخی به صورت حضوری میهمان ما بودند                                                     

            همچنین؛  سخنران‌های بین‌المللی از کشورهای هندوستان، افغانستان، قزاقستان، گرجستان و آلمان به صورت مجازی در برنامه‌های همایش حضور یافتند که به دلیل ضیق وقت برنامه جداگانه ای برای برگزاری همایش در بستر مجازی تدارک دیده شده است که زمان برگزاری  آن به زودی اعلام خواهد شد.

عنوان مقالات سخنران‌های خارجی به صورت غیرحضوری(مجازی)

1. مولدیر تولپبایقیزی بایماخنبتووا، از قزاقستان دانشگاه ملی اوراسیا؛ موضوع: هستی الهی و طبیعت انسان در جهان‌بینی‌های جلال‌الدین رومی و مشهور ژوسپ:یک مطالعه تطبیقی. 2- آکبوتا زولداسبکووا، از قزاقستان دانشگاه ملی اوراسیا؛ موضوع:تصوف و تاثیر آن بر فرهنگ و ذهنیت قزاق. 3- پروفسور زبیده شادکام، از قزاقستان دانشگاه ملی فارابی؛ موضوع: برخی از دیدگاه‌های مشترک صوفیه یسوی و مولوی: مفهوم" عشق و مدارا" 4- سروش تریپاتی، از هند، دانشگاه مرکزی سانسکریت؛ موضوع: شباهت‌های شیویسم کشمیر و اندیشه های شاعر بزرگ ایرانی، مولانا جلال‌الدین رومی".  5- پروفسور نعمت یلدیریم، از دانشگاه ارزروم ترکیه، موضوع: شعر بوی جوی مولیان آدی همی / یادیار مهربان آید همی- از رودگی، مورد نظر مولانا و دیگر شاعران است. 6- عارف شهزاد تکلوی، رئیس و بنیانگذار موسسه قرن اوراسیا اسلام آباد – پاکستان؛ موضوع: مرزهای جدید، ریشه های قدیمی: تاثیر شمس و مولانا بر اندیشه و روشنفکری در جمهوری اسلامی پاکستان. 7- سیدیکوف ایلیاجان باخرومویچ، دانشگاه دولتی فرغانه از ازبکستان، موضوع: نقش راهنمای شمس تبریزی در شکل گیری معنوی جلال‌الدین رومی. 8- شفیق شفیق الله، دانشگاه بلخ از افغانستان مقیم آلمان، موضوع: بنیادهای سرمایه اجتماعی در اندیشه مولانا. 9- چندر گپت بهارتی ، از هند، موضوع: فلسفه اپنسدهای هندی و فلسفه مولانا 10- گیورکی لوبژانیدزه، دانشگاه دولتی گرجستان، موضوع : پیرامون چند واژه و نکته گرجی در مثنوی معنوی مولانا.

در بخش سخنرانی‌های  مقالات  سفارشی داخلی میزبان ۸ نفر از اساتید برجسته ایرانی بودیم که با ارائه دیدگاه‌های نوین در حوزه عرفان و ادبیات، فضای علمی همایش را غنا بخشیدند. سخنران‌های داخلی: حضرت آیت الله عبدالکریم بی آزار شیرازی خطیب توانمند و استاد بی نظیر در حوزه عرفان و ادب از مجمع تقریب مذاهب/ موضوع سخنرانی، بازتاب تاویل قرآن و انسان کامل از منظرگاه شمس و مولانا، دکتر ایرج شهبازی از موسسه دهخدا، موضوع سخنرانی: مولانا و امنیت روانی، دکتر مصطفی شهر آیینی رئیس پژوهشکده فلسفه  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، موضوع سخنرانی: سخن در نزد شمس، دکتر ماندانا تیشه یار معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی، موضوع سخنرانی: مطالعه منطقه فرهنگی نوروز به روایت مثنوی معنوی در چارچوب نظریه منطقه گرایی نوین، دکتر محمدعلی موسی زاده از دانشگاه تبریز، موضوع سخنرانی: تاملی در اقسام سخن از منظر شمس تبریزی، دکتر شهین اعوانی از موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، موضوع سخنرانی: شمس تبریزی و انسان امروزی، دکتر رحمان  مشتاق مهر از دانشگاه مدنی تبریز، موضوع سخنرانی: عملگرایی در مقالات شمس تبریزی، دکتر فاطمه مدرسی از دانشگاه ارومیه، موضوع سخنرانی: شمس تبریزی و مفهوم تجربه اوج در روانشناسی انسان‌گرایانه مازلو و دکتر مسعود امید از دانشگاه تبریز ، موضوع سخنرانی: خوداندیشی کلاسیک شمس و خوداندیشی مدرن، دکتر حمید( یامان) تقی آبادی از دانشگاه مشهد، موضوع سخنرانی: گزارشی از جایگاه و حضور معنوی مولانا در میان مردم افغانستان و دکتر فریده داودی مقدم، موضوع سخنرانی: تحلیل عناصر معنادرمانی در مقالات شمس تبریزی  بودند.

                          در این دوره، دبیرخانه همایش  از طریق فراخوان موفق به دریافت ۱۶۰ مقاله علمی از شمس پژوهان و مولوی شناسان شد مقالات رسیده از طریق فراخوان به دبیر خانه علمی همایش پس از بررسی‌های اولیه برای درست نویسی مقالات بر اساس استانداردها، ۳۲ مقاله واجد شرایط علمی و تخصصی  تشخیص داده شد که پس از بررسی هر مقاله توسط حداقل 3 داور البته با لحاظ رعایت اصل بی طرفی از طرف داوران محترم و دبیرخانه همایش به طوری کلیه مقالات پذیرفته شده بدون نام و مشخصات نویسنده و صرفا با مشخص نمودن کد اختصاصی به داوران محترم ارسال و  از میان آن‌ها  ۲۲ مقاله برای چاپ در کتاب مجموعه مقالات همایش انتخاب شد. و  2  مقاله نیز جهت ارائه حضوری در سالن همایش برگزیده شد که نویسندگان آنها آقای امیر حسین عاشق حسینی با عنوان مقاله، تعادل قهر و لطف در سلوک عرفانی و سلامت روان با تحلیلی بر اندیشه های شمس تبریزی از منظر روانشناسی از شهر ارومیه  و مقاله خانم فریده داودی مقدم با عنوان تحلیل عناصر معنا درمانی در مقالات شمس تبریزی از شهر  تهران بودند.

یازدهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا بار دیگر نشان داد  که اندیشه‌های این دو بزرگ‌مرد تاریخ، همچنان الهام‌بخش پژوهشگران و اندیشمندان در سراسر جهان است. حضور پررنگ اساتید داخلی و خارجی، کیفیت بالای مقالات و مشارکت فعال شهروندان از نقاط مختلف کشور، نویدبخش استمرار این حرکت فرهنگی در سال‌های آینده خواهد بود.

اختتامیه همایش:

اختتامیه همایش با حضور وزیر محترم میراث فرهنگی و گردشگری آقای دکتر سید رضا صالحی امیری و استاندار آذربایجان غربی، فرماندار و اعضای شورای شهر خوی، نماینده خوی و فرماندار سلماس و دیگر مسئولان استان آغاز به کار کرد. وزیر محترم میراث پیام رئیس جمهور محترم، اقای دکتر پزشکیان برای یازدهمین همایش بین‌المللی شمس تبریزی و مولانا را به نیابت قرائت کردند. و گفتند، " خوی تنها یک شهر نیست، بلکه تجلی روح عرفان و فرهنگ است". سپس از سخنران‌های همایش تقدیر به عمل آمد.

پیام دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان برای یازدهمین همایش بین المللی شمس تبریزی و مولانا:

بسم الله الرحمن الرحیم

تو برای وصل کردن آمدی/ نی برای فصل کردن آمدی

فرهیختگان و اندیشمندان، مردمان شریف ایران و دلدادگان فرهنگ و عرفان در سراسر جهان.

روز‌های هفتم و هشتم مهرماه، در تقویم ملی ما به نام دو اندیشه‌ورز سترگ معرفت و معنویت، شمس تبریزی و مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، مزین شده است. این روز‌ها فرصتی گرانبها برای تأمل دوباره در میراث ماندگاری است که این دو شاعر و عارف وارسته برای ما و همه بشریت به یادگار گذاشته‌اند. شمس تبریزی، آن جوینده حقیقت و کاشف گوهر‌های نهان روح آدمی، با نگاه نافذ و سخن پرشور خویش، روح مولانا را به انقلاب درونی رساند و افقی تازه پیش روی او گشود و مولانا، این ستاره بی‌بدیل آسمان ادب و عرفان، در پرتو آن مواجهه الهام‌بخش، آتشی از عشق و معرفت در جان آدمیان افروخت که تا امروز فروزنده و زنده است. آنان دو جلوه از یک حقیقت‌اند؛ حقیقتی که انسان را فراتر از قید‌های ظاهر، تا سپهر بیکران عشق و یگانگی بر می‌کشاند.

ایران فرهنگی، در طول تاریخ خود، همواره مهد چنین ستارگان درخشانی بوده است؛ بزرگانی که با زبان شعر و عرفان، با منطق خرد و با جوهره مهر و دوستی، راهی به سوی همبستگی و صلح جهانی گشودند. میراث شمس و مولانا نه تنها به ایران و ایرانی بلکه به همه ملت‌های همسایه و جهان انسانی تعلق دارد. امروز از بلخ تا قونیه، از تبریز تا کابل، از تهران تا استانبول و از خراسان تا بالکان و حتی فراسوی اروپا و آمریکا، مردمان بسیاری با اشعار مولانا و یاد شمس زندگی می‌کنند، اشک شوق می‌ریزند و دل‌های خود را به زلال مهر و معرفت می‌سپارند. این پیوند فرامرزی و فراملی، نمادی است از آنچه ایران فرهنگی در طول قرون و اعصار به جهان عرضه کرده است؛ فرهنگی که نه بر طبل خشونت، که بر نوای مهر و همدلی می‌نوازد، فرهنگی که مردمان را فارغ از رنگ و نژاد و زبان در کنار هم می‌نشاند و آنان را در سایه عشق به حقیقت به وحدت می‌رساند. شمس و مولانا و عموم صاحبدلان با‌ایمان در کلام و کردار خویش، پیش و پیش از هر چیز بر این حقیقت پای می‌فشردند که انسان، آیینه جمال الهی است و تنها در آغوش مهر و گفت‌و‌گو می‌تواند به کمال خود دست یابد.

امروز که جهان ما گرفتار بحران‌ها، جنگ‌ها و خشونت‌های گوناگون است، بیش از هر زمان دیگر نیازمند آنیم که به این سرچشمه‌های ناب بازگردیم. اندیشه و سلوک شمس و مولانا، برای ما ایرانیان و برای همه جهانیان، نقشه راهی روشن است تا بتوانیم آینده‌ای بسازیم که در آن به جای خصومت و جدایی، صلح و دوستی، همدلی و هم‌سخنی حاکم باشد.

اندیشه و سلوک شمس و مولانا، برای ما ایرانیان و برای همه جهانیان، نقشه راهی روشن است تا بتوانیم آینده‌ای بسازیم که در آن به جای خصومت و جدایی، صلح و دوستی، همدلی و هم‌سخنی حاکم باشد.

ملت بزرگ ایران.

شما وارثان این میراث گرانبها هستید. این افتخار تاریخی ماست که فرهنگ ایرانی، همچون رودخانه‌ای پرخروش، جهان را از سرچشمه‌های معنویت و انسانیت سیراب کرده است. ما امروز نیز می‌توانیم با الهام از پیام شمس و مولانا، گفتمان تازه‌ای را در منطقه و جهان پی افکنیم؛ گفتمانی که بر مدار محبت، عدالت، معنویت و خردورزی می‌چرخد. چنین گفتمانی، نه فقط برای ایران و همسایگانش، که برای همه انسان‌های آزاده، ضرورتی انکارناپذیر است.

بی‌گمان، شمس تبریزی و مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، دو قله از سلسله جبال فرهنگ ایرانی‌اند که تا همیشه بر فراز تاریخ می‌درخشند. آنان همان‌طور که در زمانه خود، کلام را به چراغی برای رهایی از ظلمت بدل کردند، به تحقیق امروز نیز می‌توانند چراغ راه نسل‌های آینده باشند و تردیدی نیست ایران امروز، به سان گذشته فروزان خود، می‌تواند با تکیه بر چنین سرمایه‌های فرهنگی، نقشی محوری در ساخت جهانی عاری از خشونت و سرشار از صلح و دوستی و همزیستی و هم‌کلامی ایفا کند و همدلی را بر هم‌زبانی تفوق بخشد.

پس زبان محرمی خود دیگر است / همدلی از همزبانی خوش‌تر است

در این ایام خجسته، ضمن ادای احترام به مقام شامخ این دو بزرگ‌مرد فرهنگ و عرفان، بر این باور پای می‌فشاریم که رسالت امروز ما، نه تنها بزرگداشت یاد آنان، بلکه زنده نگاه داشتن پیام و میراث ایشان در زندگی فردی و اجتماعی است. اگر انسان معاصر، از هر ملت و هر دیار، در زندگی روزمره خود، اندکی از عشق مولانا و جرئت شمس را به کار بندد جهانی نوین بنا خواهد شد؛ جهانی که در آن مرز‌ها و فاصله‌ها در برابر حقیقت عشق رنگ می‌بازند. در پایان لازم می‌دانم از همه فرهیختگان، پژوهشگران، مسئولان فرهنگی و به‌ویژه برگزارکنندگان همایش گرامیداشت شمس تبریزی و مولانا جلال‌الدین محمد بلخی که با همت و تلاش خالصانه خویش بستر این یادآوری فاخر و ارزشمند را فراهم ساخته‌اند، صمیمانه سپاسگزاری نمایم. یقین دارم که ثمره این تلاش‌ها در تعمیق هویت فرهنگی ما و تقویت پیوند‌های دوستی میان ملت‌ها ماندگار خواهد بود.

والسلام علیکم و رحمه الله.

مسعود پزشکیان

   پوشه شنیداری (چندرسانه‌ای)