گزارش مراسم رونمایی از مجموعه سی جلدی «استعمارشناسی ایرانی»

مراسم رونمایی از مجموعه سی جلدی «استعمارشناسی ایرانی»  ۲۵ شهریور ماه ۱۴۰۴ با حضور و سخنرانی دکتر قالیباف (رئیس مجلس شورای اسلامی)، دکتر زاکانی (شهردار تهران)، دکتر نجفی (رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) برگزار شد. این مراسم که با حضور جمعی از فرهیختگان و چهره‌های درخشان علوم انسانی، فرهنگ و هنر و با همکاری شهرداری تهران در سالن همایش‌های برج میلاد برگزار شد.

دکتر نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی: استعمارزدایی از ذهن

دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: پروژه «استعمارشناسی ایرانی» حاصل چهار سال پژوهش جمعی ۳۰ محقق در پژوهشگاه علوم انسانی است که بدون استفاده از بودجه بیت‌المال و تنها با اتکاء به حقوق شخصی کارکنان و اعضای هیئت علمی به نتیجه رسید. 
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تشریح هدف از تدوین این مجموعه ادامه داد: انقلاب اسلامی دو دستاورد مهم داشته است؛ نخست بازگشت به اسلام حداکثری و دوم، مقابله با سلطه. اما با توجه به وجود ناترازی میان این دو ، ما تلاش کردیم بال دوم، یعنی مقابله با سلطه را به تراز بال اول برسانیم.
وی سپس با طرح دو شبهه در زمینه استعمار در کشور گفت: شبهه اول این است که برخی معتقدند استعمار مربوط به قدیم است و اکنون دیگر وجود ندارد. اما باید توجه داشت که امروز استعمار از شکل کهنه به نو و اکنون به «فرانو» تبدیل شده است. امروزه استعمار پیچیده‌تر شده و همچنان به عنوان یک «مسئله» وجود دارد. شبهه دوم این است که برخی معتقدند ایران مستعمره نبوده است، اما در این زمینه باید توجه داشت که اگرچه ایران مستعمره مستقیم نبوده است، اما قصه ما با استعمار مثل قصه آب و ماهی است. هرچند ما مستعمره رسمی نبوده‌ایم اما استعمار در همه امور ما دخالت کرده است. درواقع همین موضوع است که کار را مشکل می‌کند، چراکه ما نفرت لازم را از استعمار نداریم. استعمار با قحطی بزرگی که پس از جنگ جهانی در ایران انجام داد، شش‌میلیون ایرانی را کشت و نقشه جغرافیایی ایران به‌دست استعمار خارجی از شیر به گربه تبدیل شد.
دکتر نجفی افزود: این پژوهش با تدوین «مکتب استعمارشناسی ایرانی» می‌خواهد وابستگی به اندیشه‌های چپ و غربی را قطع کند و نشان دهد کشوری که موشک و  دانش هسته‌ای ایرانی دارد، نباید ذهنیت مستعمره داشته باشد. استعمار امروز به «استعمار ذهن» تبدیل شده و راه مقابله با آن تفکر خودباورانه و مثبت است. در این راه، هر که در برابر استعمار بایستد «خادم» و هر که از آن دفاع کند «خائن» است.
وی در پایان گفت: غرب هنوز استعمارگر است و ادبیات ما نباید خودتحقیرانه باشد. به جای «اعتمادسازی برای غرب»، این غرب است که باید با جلب اعتماد ایران، از ملت ما حلالیت بطلبد هرچند بعید است ملت ایران آنان را حلال کند.

دکتر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی: مجموعه ۳۰جلدی استعمارشناسی یک رادار ملی برای خودآگاهی

دکتر محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه شاید استعمار هیچ‌گاه به‌صورت ظاهری و رسمی در کشور ما به‌معنای سنتی آن وجود نداشته گفت: به رغم این موضوع، همه ما طعم تلخ سلطه، استعمار و خیانت به این کشور و ملت را در جای‌جای کشور عزیزمان ایران و در نسل‌های مختلف، در زمان‌های مختلف چشیده و تجربه کرده‌ایم. این واقعیت تلخی است که وجود داشته؛ چه در قالب قراردادهای تحقیرآمیز، چه در اشغال‌های متعدد، چه در جنگ‌های تحمیلی و کودتاهای خارجی که در طول تاریخ کشورمان رخ داده است. درسی که از این تجربه‌ها می‌گیریم این است که داشتن قدرت، هرچند مهم است، اما تنها ابزار مبارزه با سلطه و استعمار نیست. آنچه اهمیت دارد اراده است، اراده‌ای که ملتی با آن می‌ایستد. مثلاً هرگاه ملت بزرگ ایران با آگاهی و تصمیم خود به میدان آمده، توانسته سلطه و استعمار را عقب براند، چه در نهضت ملی نفت، چه در ماجرای تحریم تنباکو، چه در انقلاب اسلامی و چه در جنگ ۱۲روزه. امروز نیز با نگاهی به آینده می‌بینیم که در مواجهه با استعمار فرانو، جنگ شناختی، جنگ روایت‌ها و حوزه فناوری‌ها نیازمند خودآگاهی و ایمان در این مسیر هستیم. مجموعه ۳۰جلدی استعمارشناسی یک رادار ملی برای دشمن‌شناسی محسوب می‌شود. دشمنان و استعمارگران در کمین ملت ایران هستند. یکی از ارزش‌های این مجموعه پیوند میان پژوهش و سیاست است. نباید اختلافی بین دانشگاه و میدان عمل وجود داشته باشد. این کتاب از این لحاظ بسیار کاربردی است.
دکتر قالیباف تأکید کرد: با مطالعه این کتاب متوجه می‌شویم که موضوع استعمار یک تاریخ مُرده نیست؛ بلکه یک موجود زنده است، اما به شکل‌های جدید. دشمن‌شناسی ابزار جدی ما برای عقب‌راندن استعمار است. دشمن امروز تنها به‌دنبال اشغال سرزمین نیست. البته آنها در استعمار فرانو نیز به‌دنبال کشورگشایی هستند؛ ولی مهم‌ترین کار دشمنان امروز استعمار ذهن است. در طول دفاع مقدس دشمن تلاش می‌کرد کشور را تجزیه کند، مثلاً در غرب کشور، بخش کردستان را جدا کند. اما امروز باید بدانیم که در استعمار، استعمارزدگی ذهنی و در استعمار نو، هدف سلطه و تجزیه یک ملت و یک جامعه با تصرف ذهن‌های تک‌تک افراد است. به هر میزان ذهن‌ها را بگیرند، حتی اگر یک نفر باشد، در حقیقت آن یک نفر را از جمعیت ما، از ملت ما و از انقلاب ما جدا کرده‌اند. امروز این‌گونه باید به این خطر نگاه کنیم. در حقیقت، مطالعات میان‌رشته‌ای، به‌ویژه در مطالعات پسااستعماری، متمرکز بر همین وجوه هویتی، فکری، فرهنگی و زیستی است. امروز اگر با این نگاه و دقت به جامعه‌مان نگاه کنیم، در جای‌جای جامعه‌مان رد پای آن‌ها را می‌بینیم.

دکتر زاکانی، شهردار تهران: مجموعه ۳۰ جلدی استعمارشناسی، آیینه ای برای عبرت آیندگان 

دکتر علیرضا زاکانی، شهردار تهران، ضمن خوش‌آمدگویی به ریاست مجلس شورای اسلامی و پژوهشگران و حاضران در مراسم، «استبدادزدایی» و «استعمارستیزی» را دو بُعد اساسی انقلاب اسلامی دانست و گفت: تفکر امام(ره) پرچمدار اسلام ناب محمدی است، تفکری که در برابر اسلام التقاطی است. امام راحل معتقد به آگاه‌سازی مردم بود. با تکیه به روش انبیا، پرونده استبداد در این کشور بسته شد.
وی با اشاره به حرف‌ها و ایده‌های جدید انقلاب اسلامی در حوزه نظری و البته مقام عمل، ادامه داد: امام(ره) عدالت را در کنار آزادی مطرح کرد و معنویت و آگاهی را به جامعه ایرانی هدیه کرد. امام (ره) در مقام عمل نیز نفی سلطه شرق و غرب و استقلال را به ملت‌های جهان معرفی کرد.

شهردار تهران مقاومت را تجلی جریان «ضداستعماری» ایران دانست و اضافه کرد: نامه‌نگاری‌های رهبر معظم انقلاب با جوانان اروپایی برای نهادینه کردن همین ظرفیت‌ها و انتشار این اندیشه است. اما امروز استعمار هم‌چنان به دنبال تسلط بر ملت‌ها است و مسیر استعمارگری در عصر جدید کم‌نتیجه است. تلاش‌های رژیم صهیونی و ایالات متحده برای تسلیم و وابسته‌سازی‌کشور‌های منطقه نمودی از استعمار جدید است و مسؤلیت بزرگ امروز ملت‌ها شناخت استعمار فرانو است. بزرگ‌ترین توان ایستادگی در برابر استعمار، خودباوری مبتنی بر ایمان است.
 وی در پایان ضمن قدردانی از مؤلفان اثر ۳۰ جلدی استعمارشناسی، و تأکید بر اینکه این آثار پیش چشم گذاشتن تاریخ و عبرت آیندگان است، گفت: هرچند پس از انقلاب، استقلال سیاسی برای کشورمان حاصل شد، اما تا استقلال فرهنگی و اقتصادی فاصله زیاد است، تحقق این امر جز با تلاش و آگاهی و قیام مردم و مسؤلان برای ساخت ایران اسلامی شدنی نخواهد بود.

پیام دکتر داوری اردکانی؛ روح استیلاجوی غرب جدید 

به نام خداوند جان و خرد
 حضرت استاد دکتر موسی نجفی آثار مربوط به استعمارشناسی در ایرانی را گردآوری و منتشر کردند این اقدام فرهنگی در خور ستایش است من از زمانی که آقای دکتر نجفی را می‌شناسم، ایشان علاقه و رغبت خاص به کار در مورد استعمار و صورت‌های مختلف آن داشته‌اند. علاقه به تحقیق در مورد ماهیت شرق‌شناسی نیز به درک خاص ایشان از استعمار برمی‌گردد. درک ماهیت استعمار بر خلاف آنچه در ظاهر به‌نظر می‌رسد، چندان آسان نیست و ازجمله موانع این درک تبلیغات سیاستمداران روی احساسات مردم استعمار کشیده است.

اصولاً وقتی به چیزی نظر اخلاقی داریم و به‌عبارتی دیگر آن را دوست می‌داریم یا دوست نمی‌داریم مشکل است که درباره آن اظهارنظر کنیم. پیداست که استعمارشدگان مظلومند و طبیعی است که مظلومان استعمار را دوست نداشته باشند و آن را اثر روح استیلاجوی غرب جدید بدانند این تلقی نادرست و این تلقی اخلاقی کاملاً مواجه است، اما باید مواظب بود که پرده‌ای بر درک ماهیت استعمار نیندازد.
وقتی بحث از استعمار پیش می‌آید، عده‌ای آن را حاصل و نتیجه سوداهای ارباب قدرت و حکومت‌های ظالم می‌دانند، اما استعمار چیزی بیش از اینهاست، استعمار آغاز گسترش تجدد است و چنین گسترش در ابتدا دشوار بوده است و از استیلای سیاسی مدد گرفته‌اند تا هم بعضی مقاومت‌ها را درهم شکنند و هم به منافع اقتصادی تسلط استعماری، بهره‌مند و برخوردار شوند.

 اگر پیش از جنگ جهانی دوم صورت رسمی استعمار برچیده شد، راه‌های گسترش تجدد کم و بیش هموار شده بود. شرق‌شناسی که آن‌هم درسی از درس‌های تجدد بود، برای جهان قدیم بود با استعمار آغاز شد و با پایان یافتن استعمار رسمی دوره آن هم به‌سر آمد. اینکه شرق‌شناسی بخشی از کار استعمار بوده و سازمان‌های استعماری بنای آن را گذاشته‌اند، سخن درستی نیست. شرق‌شناسی یک دستگاه بزرگ علمی، وجهی از نگاه تجدد به جهان قدیم بود.
از همه شما متشکرم

تقدیر از نویسندگان کتب استعمارشناسی
در ادامه این برنامه، باحضور رئیس مجلس شورای اسلامی، شهردار تهران و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، از خانواده شهدای اقتدار تقدیر و تکریم شد. همچنین در بخش پایانی مراسم نیز از نویسندگان مجموعه «استعمارشناسی ایرانی» تجلیل به‌عمل آمد.

فهرست کتاب‌های مطالعات عالی استعمارشناسی و مؤلفان آثار

مجموعه اول استعمارشناسی معرفتی و زبانی
1- دکتر آزیتا افراشی
نظریه پردازی پسا استعماری از منظر زبان شناسی
2- دکتر محسن بهلولی فسخودی
نظریه استعمارزدایی ذهن (بر اساس کتاب فلسفه های تعلیم و تربیت استعمار زدا) 
3- دکتر عبدالمجید مبلغی
روش شناسی گذر از استعمار نو (بررسی روش شناسانه گام های مؤثر در استعمارزدایی معرفت شناسانه) 
4- دکتر مهری جلالی 
تفکر استیلایی و امپریالیسم زبانی (براساس کتاب ایدئولوژی و هژمونی کتابهای درسی آموزش زبان انگلیسی) 
5- دکتر احمد شاکری
بازخوانی انتقادی استعمار در واژگان مطالعات پسا استعماری 

مجموعه دوم استعمارشناسی نظری و فلسفی
6- دکتر سید مصطفی شهر آیینی
بازخوانی انتقادی فلسفه سیاسی جان لاک و استعمار انگلستان در آمریکا (بر اساس کتاب جان لاک و آمریکا: دفاع از استعمارگری انگلیس)
7- دکتر سمیه کریمی
ابعاد مکتب فکری پسا استعماری معاصر (نقد گفتمان شرق شناسانه استعمار نو بر اساس کتاب ادوارد سعید و پسا استعمار)
8- دکتر شاهین آریامنش
نظریه دو قطبی سازی بر ساخته استعمارگران اروپایی (شرق ستیزی، دگر ستیزی و هویت‌سازی)
9- دکتر طیبه محمدی کیا
نظریه پردازی گفتمان پسا استعمارگرایی (بازخوانی انتقادی استعمار در نظریه پردازی های بومی و جهانی پسااستعمارگرایی)
10- دکتر آندیا نعمتی
واکاوی نظریة تناسب رشد علم و فناوری با توسعه امپراتوری های استعماری

مجموعه سوم استعمارشناسی به روایت اسناد منابع و متون
11- دکتر علیرضا جوادزاده
کتاب شناسی تحلیلی استعمار پژوهی در ایران (دسته بندی و واکاوی دیدگاه ها درباره استعمار در ایران) 
12- سرکار خانم مهدیه مرادپور 
دکتر محمد حسن رجبی (دوانی)
میراث مکتوب استعماری و ضد استعماری در متون دوره صفوی و قاجار
13- دکتر محمد کفاش 
فرهنگ اطلاعاتی و علم استعمار شناسی (رده بندی محتوایی و مدل رمزنگاری در تحلیل اسناد لانه جاسوسی آمریکا در ایران) 

14- دکتر الهام ملک زاده 
استعمار شناسی و تحولات بعد از جنگ جهانی دوم در ایران (روایت تحلیلی اسناد و گزارشهای کنفرانس سران متفقین در تهران) 
15- دکتر مریم هاشمی
منبع شناسی استعمار پژوهی در جهان عرب (با تأکید بر یک صد سال اخیر: ۱۹۲۰-۲۰۲۳م)

مجموعه چهارم استعمارشناسی فرهنگی و هویتی
16- دکتر موسی نجفی
هویت دینی استعمار شناسی ایرانی
17- دکتر بهزاد اصغری
بازخوانی انتقادی تغییر هویت جوامع استعمار شده (گذار از روایت رسمی به روایت جای گزین)
18- دکتر سید نورالدین محمودی
سیاستهای استعمار فکری و فرهنگی در ایران (با تأکید بر ضرورت تحول در نظام آموزشی ایران)
19- جناب آقای سید سجاد شریعتی 
(همکاران کتاب دکتر سید کیارش شیخ الاسلام، و دکتر داوود طالقانی)
مؤلفه های استعمار سایبری و پی آمدهای آن 
20- جناب آقای محمدرضا معتضدیان
واکاوی سینمای پسااستعماری و تأثیر آن در ایران 

مجموعه پنجم استعمارشناسی اجتماعی و اقتصادی
21- دکتر علیرضا زکی زاده رنانی
نسبت سنجی سبک زندگی ایرانیان در مواجهه با استعمار 
22- دکتر صفورا برومند
سیاست های استعماری کمپانی هند شرقی انگلیس در خلیج فارس (بر اساس گزارشهای سه گانه ۱۷۹۰ - ۱۸۰۰ م / ۱۲۰۵ - ۱۲۱۵ ق)
23- دکتر مریم کامیار
نسبت سنجی سبک معماری ایرانی در مواجهه با استعمار فرهنگی (بررسی معماری مستعمراتی در ایران بین سالهای ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ ش)
24- جناب آقای حمید رضا یوسف زاده
تأثیر استعماری زنان مبلغ انجمن تبلیغی کلیسا در ایران عصر قاجار 
25- دکتر مهسا ویسی
نظریه عقل استعماری امپراتوریهای خودکامه غربی (کمپانی هند شرقی بحران و دگرگونی دولت امپراتوری بریتانیا)

مجموعه ششم استعمار شناسی تاریخی و سیاسی
26- دکتر موسی حقانی
جریان شناسی نفوذ استعمار انگلستان در ایران استعمار یا استدمار
27- دکتر محمد علی فتح اللهی
تکاپوی استعمار در مناسبات بین المللی غرب آسیا (در دوره جنگ های ایران و روس)
28- دکتر کامیار صداقت ثمر حسینی
نقش استعمار غرب در ایجاد جریانهای تکفیری 
29- جناب آقای محمد صادق ابوالحسنی
اصول سیاست استعمار انگلیس در ایران
30- دکتر حبیب الله بابایی
نسبت فرآیند ترجمه با استعمار و استعمار زدایی در تاریخ معاصر ایران

31- دکتر مصطفی مرتضوی 
‏‫ایران و استعمار‬‏‫: مجموعه پوسترهایی پیرامون تاریخ مبارزات ایرانیان در مواجهه با استعمار‏‫

32- مهندس حسن فقیه عبداللهی
استعمارشناسی ایرانی برای نوجوانان 
 

گزارش تصویری