گزارش نشست «ناوگان جنگی ایران ساسانی»

نشست «ناوگان جنگی ایران ساسانی» به‌مناسبت روز ملی خلیج‌فارس با سخنرانی دکتر سیروس نصراله‌زاده (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) و دکتر محسن شجاعی (مترجم کتاب ناوگان جنگی ساسانیان) و به دبیری علمی دکتر شاهین آریامنش (محقق و پژوهشگر پژوهشگاه) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

کاوش‌های باستان‌شناسی نقش مهم ایرانیان را بیش از پیش در خلیج‌فارس روشن می‌کند
در ابتدای نشست دکتر آریامنش با شادباش روز خلیج‌فارس گفت: خلیج‌فارس دریای مهمی برای ما ایرانیان است و از سال‌های دور کاوش‌های باستان‌شناختی در آنجا انجام گرفته و دستاوردهای ارزنده‌ای از دوره‌های مختلف تاریخی برای ما به ارمغان آورده است. اگرچه کاوش‌های باستان‌شناختی در کرانه‌های خلیج‌فارس همچنان ادامه دارد، می‌توان پژوهش‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی بیشتری را در کرانه‌های خلیج‌فارس انجام داد و نقش مهم ایرانیان را در این دریای ایرانی بیش از پیش روشن کرد.
وی افزود: کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان» نوشتۀ «ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف» که محسن شجاعی از زبان روسی به فارسی ترجمه کرده‌اند، اطلاعات ارزنده‌ای از ناوگان جنگی ایران ساسانی به ما می‌دهد.

ساسانیان نیروی دریایی مناسبی داشتند
در ادامه دکتر نصراله‌زاده، درباره «ناوگان جنگی ایران ساسانی» گفت: کتاب ناوگان جنگی ساسانی یکی از بحث‌های تازه‌ای است که در منابع تاریخ ساسانی تقریباً مغفول بوده است. در نوشته‌هایی که درباره سپاه یا ارتش ساسانی است، معمولاً ساختار کلی ارتش به‌ویژه پیاده‌نظام و سواره‌نظام بررسی و بحث شده است و هیچ‌کدام چنانکه این نویسنده به آن پرداخته، به بحث درباه نیروی دریایی نپرداخته‌اند. منابع بسیار اندک است، اما این کتاب و تحلیل‌های دمیتری‌یف نشان می‌دهد که می‌توان وجود یک نیروی دریایی نسبتاً قدرتمند ساسانیان را در نظر گفت.
وی افزود: بیشتر نبردهای ساسانیان، زمینی بوده است بنابراین سرزمین‌های غربی مانند سوریه و عراق امروزی در جنگ میان ایران و روم دست‌به‌دست می‌شده است. جنگ‌های ساسانیان در قفقاز نیز به‌صورت خشکی‌رو انجام می‌شده است و نبردهای مهمی در شمال‌شرق نیز بود که در برابر اقوامی مثل هپتالیان جنگ می‌شد که آن نیز به‌صورت زمینی بود. درنتیجه ببیشتر اطلاعات ما، نبردهای خشکی است و اطلاعات چندانی درباره نیروی دریایی ساسانیان و جنگ‌های دریایی آنها نیست.
او ادامه داد: این کتاب نشان می‌دهد که در همان آغاز حکومت ساسانیان، اولین کار «اردشیر» کنترل خلیج‌فارس بود و عرب‌هایی که در جنوب خلیج‌فارس بودند را تحت کنترل خود درمی‌آورد. بنابراین بحثی که در این کتاب درباره «اردشیر» و نیروی دریایی آن مطرح می‌شود این است که یک نیروی دریایی وجود داشته است که قدمت آن به دوره سلوکی و دوره اشکانی می‌رسیده است.
نصراله‌زاده افزود: در کتاب بحثی است درباره اینکه نیروی دریایی را چه می‌نامیدند. ازهمین‌رو دمیتری‌یف نظر تورج دریایی را که واژه «ناوبد» را پیشنهاد داده بود، به نقد می‌کشد چراکه هیچ شاهدی برای بازسازی واژه ناوبد وجود ندارد و نمی‌توان آن را پذیرفت، بنابراین دمیتری‌یف نویسنده کتاب ناوگان جنگی ساسانیان می‌گوید، اگر می‌خواهیم واژه‌ای را درباره نیروی دریایی ساسانی پیشنهاد کنیم بهتر است واژۀ کشتیگ‌بد یا کشتیگان‌سالار را به‌کار ببریم. درمجموع نویسنده تلاش کرده است نشان دهد که ساسانیان نیروی دریایی داشته‌اند که متأسفانه اطلاعات اندکی از آن در دست است.

کتاب ناوگان جنگی ساسانیان از بستر ایران‌شناسی روسیه برآمده است
دکتر محسن شجاعی مترجم کتاب ناوگان جنگی ساسانیان گفت: دمیتری‌یف پژوهش‌های بسیاری درباره ساسانیان انجام داده است که این کتاب نخستین کتابی است که از دمیتری‌یف از زبان روسی به زبان فارسی منتشر می‌شود.
وی با اشاره به ایران‌شناسی در روسیه و ایران‌شناسی روسیه افزود: این کتاب از بستر ایران‌شناسی روسیه درآمده است که حوزۀ پربحث و سخنی است. ایران‌شناسی پس از انقلاب اکتبر روسیه، رنگ و روی به‌شدت ایدئولوژیک گرفت. البته این کتاب برای بعد از دوره شوروی است و آن انگاره‌های ایدئولوژیک در این کتاب باید کمتر باشد.
شجاعی افزود: دمیتری‌یف ادعای سبئوس را درباره اینکه ایرانیان در نبرد دریایی در کنستانتینوپل شکست می‌خورند را رد می‌کند و بر این باور است که ایرانیان اصلاً قصد نبرد دریایی نداشتند بلکه ساسانیان نیرو به آنجا برده بودند تا در آنجا پیاده شده و به خشکی بروند و بجنگند./پایان

پیوند و پوشه شنیداری سخنرانی‌ها(چندرسانه‌ای)