اندیشیدن، پرسشگری و گفتوگوی نقادانه
به نام خداوند جان و خرد
گروه پژوهشی فلسفه برای کودکان و نوجوانان (فبک) پژوهشکده اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می کند:
کارگاه آموزشی اندیشیدن، پرسشگری و گفتوگوی نقادانه
دکتر حامد صفایی‌پور
دکتری فلسفه علم و فناوری
تفکر نقادانه یک فلسفه یا به عبارت دیگر فلسفه ورزی سبک است، سطحی از فلسفه ورزی که متناسب با نیازهای یک فرد اندیشه ورز در زمینه های گوناگون طراحی شده است. این فرد می تواند یک مدیر کارخانه، استاد دانشگاه، خبرنگار، پزشک، مجری برنامه ها تلوزیونی، مربی کودک و هر فردی باشد که به افزایش عینیت، دقت و عمق گفته ها و نوشته هایش در عرصه عمومی و تخصصی اهتمام و دقت دارد.
وقتی از ارتقای مهارت تفکر نقادانه سخن می گوییم مراد توانمند شدن در مجموعه ای از مهارت های متعدد است که شخص را آماده عزیمت به نظرگاه این فلسفه ورزی سبک می سازند تا با آراستن شیوه نگرش و زدودن عادت های فکری و بر هم زدن تعادل باورها چشمش رابه تازگی زوایای نادیده، حیرت انگیز و پرسش ساز زندگی روزمره روشن کنند که اگر چنین شود فرارفتن از مرز باورها و گشودن بند عادت ها و دگرگون شدن به آنکه بیش از پیش می داند ممکن خواهد شد چرا که از تبعات تحصیل این مهارت پویایی شخصیت فرد و دستیابی به فضیلت های فکری است. در نتیجه تثبیت این مهارت اهداف رفتاری از قبیل دوری از درشتگویی و نفرت پراکنی، تندخویی و تنش آفرینی، تعصب و لجاجت با روحیه مبنی بر آرامش بررسی و انعطاف در گفتار و رفتار جانشین میشود. تمایل به ریشه شناسی و ریشه یابی در مواجهه با مسائل، دلیل خواهی و ارائه دلیل، آگاهی از مغالطهها، هنر شنیدن فعال و همدلانه و .... در پرتو ایجاد رشادت فکری و انصاف در داوری به وجود می آید.
در پیرامون مهارت تفکرنقادانه، یکی از مهمترین مهارت‌ها، فن پرسشگری نقادانه است. پرسش‌ها هم‌زاد اندیشیدن اند؛ چنان که بتوانیم در هر مقام پرسشهای سنجیده و راهگشا مطرح کنیم خواهیم توانست پیشرفتی در اندیشیدن داشته باشیم. آگاهی از فنون پرسشگری سنجشگرانه و آشنایی با ویژگیهای انواع پرسش اهدافی شناختی و برای مربیان اهدافی تربیتی دارد.از حمله تاکیدات در طراحی این دوره درسی همراه نمودن این دو جنبه کلیدی مهارت پرسشگری است به شکلی که از فعالیتهای شناختی در «پرسشگری سنجشگرانه» آثار تربیتی در پرورش قوه عقلانی مرتبیان، کودکان و نوجوانان نمودار شود. هنر پرسشگری مهمترین ابزار عمیق شدن، گسترده شدن، واضح شدن و پویا شدن اندیشیدن فرد است. این طرح دربردارنده ایدههایی آغازین در توجه به مفهوم، ابزارها، پیامدهای پرسسشگری و روشهای پیاده سازی آن در کلاس درس، حلقۀ کندوکاو و گفتوگوی متاملانه است.
مهارت دیگر، مهارت گفتوگوی نقادانه است. گفتوگو غایب بزرگ درس و مدرسه و جمع و جامعه ماست. ما در هیچ مقطع سنی و تحصیلی بر اهمیت آن تاکید نمی کنیم و آن را نمی آموزیم و در آن مشق نمی کنیم حال آنکه گفتگو زمینه ساز پرورش فضیلب های فکری است و درمان بیماری های فکری نیز با به کارگیری گفتگوی سنجشگرانه و روشمن امکان پذیر خواهد بود. گفتگو انسانی منفطف در اندیشیدن بار می آورد زیرا شرط مهم آن گوش سپردن به دیدگاه های متفاوت و گشودگی بر اصلاح باورهاست و بر این اساس در حاکم شدن حقجویی و دوری از عقیده پرستی نقشی مهم ایفا میکند.
بر این اساس، نخستین دوره از دورههای سهگانه «تیزفکری؛ سلسله درس‌های ارتقاء تفکر نقادانه» با عنوان: «اندیشیدن، پرس‌گری و گفتوگوی نقادانه» سه سرفصل کلی »مهارت تفکر نقادانه، »مهارت پرسشگری نقادانه» و «مهارت گفتوگوی نقادانه» شامل خواهد شد. در روز نخست این دوره، چیستی، پیامدها و ضرورت، هدف، روش، سطوح و کتابشناسی تفکر نقادانه ارائه خواهد شد تا در روز دوم، اهمیت، جایگاه و سازوگار پرسشگری در فرایند آموزش، برشمردن انواع پرسش‌ها، کارورزی در زمینه بهکار گیری پرسشهای «هدایتگر بحث و یادگیری» و «پرسشهای سقراطی- بر اساس دسته‌بندی ریچارد پُل»مطرح گردد. این مهارت‌ها فرد را در مقام مربی و هدایتگر بحث در حلقۀ کندوکاو و گفتوگو، زمینه‌ساز آموزش و یادگیری تفکر محور قرار می‌دهد تا در روز سوم مفهوم، استعاره‌ها، روش، مخاطرات و روانشناسی گفتوگو به بحث گذاشته شود.
سرفصل ها و محتوای دوره آموزشی :
چگونه سنجیده تر فکر کنیم؟ ( دوره 8 ساعته؛ روز نخست)
واژه شناسی و مفهوم شناسی تفکرنقادانه و مفاهیم کلیدی در پیرامون آناز قبیل: نقد، تامل، عادت ذهنی، هنجار معرفتی، اخلاق باور، بی طرفی نسبی، آماده خوری، صدای شخصی داشتن، دلیل، مغالطه، عینیت، ترجیح و دلیل
آثار و پیامدهای تربیتیو آموزشی تفکر نقادانه
دو رویه مخالف با تفکر نقادانه
الگویی برای ارتقای تفکر نقادانه
مولفه های اندیشیدن
- نتیجه گیری ها
- پیامدها
- اهداف
- مفاهیم
- دانسته ها
- نظرگاه ها
سنجه‌های اندیشیدن
- وضوح
- دقت
- عمق
- همه جانبه نگری
- منطقی بودن
- تناسب
- اهمیت
- انصاف
- درستی
فضیلت های فکری
- تواضع فکری
- شهامت فکری
- همدلی فکری
- خودآیینی
- صداقت فکری
- خردباوری
- انصاف فکری
- پشتکار فکری
شرح و تبیین مغالطات رایج در محاوره‌ها
مغالطه در مقام دلیل آوردن
شرح و تبیین مغالطات رایج در محاوره‌ها
مقالطه در مقام پاسخ
روششناسی و روانشناسی پرسشگری ( دوره 8 ساعته؛ روز دوم)
روان شناسی پرسش
- فعل گفتاری در پرسش
- پیامدهای تربیتی پرسش گری
- پرسش و پرسشگری کودکان
انواع پرسش ها و کاربرد آن ها
- پرسش های باز و بسته
- پرسش های آبجکتیو و سابجکتیو
- پرسش های عام(کلی) و خاص(جزئی)
- پرسش های چرایی و چگونگی
- پرسش های سوگیرانه و ناسوگیرانه
- پرسش های ترکیبی(ملکولی) و ساده(اتمی)
- پرسشگری در حلقه کندوکاو
روش هدایت بحث و یادگیری)
- پرسش های غیر هدایتگر: پرسش های سوگیرانه هستند که دربردارنده پاسخ خود هستند و بر نتایج از پیش تعیین شده تاکید دارند و به این سبب نمی توانند زمینه ساز تفکر حقیقی باشند
- پرسش های هدایتگر: پرسش های بنیادینی هستند که تشریفات یادگیری را فراهم می کنند؛ ما را جاری می کنند؛ تعادل مجازی ما را برهم می زنند و خصوصیات زیر را دارند:
- پایان باز: موضوع را از زوایای بدیع و گوناگون به معرض بررسی می گذارد و زمینه وسیع و فزاینده ای برای گفتگو فراهم می کند
- بدون قضاوت(معلق): در دل خود قضاوتی ندارد؛ پاسخگویی به آن نیازمند سطح بالایی از فعالیت های شناختی از قبیل بسط یک توصیف؛ الگو(مدل) و قضاوت شایسته است
- اندیشه پرداز و با نیروی عاطفی: دمیدن روح تازه به مطالعات مسائل بومی و حوزه های سنتی
- ایجاز: در برداشتن حداقل کلمه های رسا
پرسش گری سقراطی
- دسته بندی ریچاردپل از پرسش های سقراطی
- پرسشگری در کلاس درس(تکمله ای بر روش هدایت بحث و یادگیری)
- مهم ترین زحمت معلم در این است که...
- پرسش و فعالیت های شناختی در تدریس و بحث گروهی
- جهت دادن به انتظارات و ارزشیابی ها در روند بحث
- منسجم کردن و متمرکز کردن بحث بر موضوع هدف تدریس
- ایجاد مکث هدفمند
- ساختار دهی به تحث
- دقت مجدد در موضوع
- توزیع فرصت اندیشیدن
- صراحت بخشی
- تثبیت منطق اظهارات
- جدایش مطالعات مستقل
روششناسی و روانشناسی پرسشگری ( دوره 8 ساعته؛ روز سوم)
مفهوم گفت¬وگو و تفاوت آن با مفاهیم مناظره و مذاکره؛ جر و بحث و گپ زدن چیست؟/ چه وقت در حال گفتگو کردن نیستیم؟
استعاره های گفت وگو و شبه گفتگوها
روش شناسی و روان شناسی حل اختلاف
اندیشه های گفت وگو گریز
- نسبی گرایی
- مطلق گرایی
- مقدس مابی
- بدبین به گفت¬وگو 5
آموزش علمی و نظری همراه با تمرین عملی و کارگاهی
با هدف افزایش دانش نظری در حوزه شناسایی و طبقه بندی انواع تفکر، جنبه های روش شناسی آداب گفتگو، ارکان الگوی آموزشی تفکر نقادانه
ارتقای مهارت عملی به کارگیری سنجه های اندیشیدن در مقام نقد و پاسخ، ساخت و به کارگیری پرسشهای هدایتگر بحث و گفتوگو، به کارگیری جنبه های روان شناختی؛ شناخت شناسی و روش شناسی گفتگوی ساختارمند
شرکت در این دوره برای دانشجویان، مربیان و معلمان، پژوهشگران حوزه تفکر نقادانه و برای تمامی متخصصان و علاقمندان علوم انسانی مفید است.
به شرکت کنندگان گواهینامه معتبر داده خواهد شد که ارزش علمی و اداری دارد. این گواهینامه قابل ترجمه و مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.
تلفن مشاوره ( در ساعت اداری ) : 88624485
تهران- بزرگراه کردستان- نبش خیابان دکتر صادق آئینه وند (64 غربی)
مرکز آموزش‌های آزاد تخصصی علوم انسانی
| عنوان | ساعت شروع | ساعت پایان |
|---|---|---|
| جلسه اول | ۰۹:۰۰ قبل‌ازظهر | ۰۶:۰۰ بعدازظهر |
| عنوان | ساعت شروع | ساعت پایان |
|---|---|---|
| جلسه دوم | ۰۹:۰۰ قبل‌ازظهر | ۰۶:۰۰ بعدازظهر |
| عنوان | ساعت شروع | ساعت پایان |
|---|---|---|
| جلسه سوم | ۰۹:۰۰ قبل‌ازظهر | ۰۶:۰۰ بعدازظهر |
