پژوهشکده فلسفه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می کند:

سخنرانی با عنوان :

بررسی سازگاری بین تفسیر دیوید بووم از مکانیک کوانتم

و درک ملاصدرااز فاعلیت الهی در فلسفه اسلامی

 دبیر جلسه: مهدی اصفهانی

سخنران: حسین اجتهادیان

زمان: یکشنبه، 23 مهرماه 402

ساعت: 15 تا 17

پیوند ورود برخط(آنلاین) به نشست:

https://webinar.ihcs.ac.ir/b/ihc-dmm-zra-gc2

از علاقمندان جهت شرکت مجازی در این نشست دعوت به عمل می آید.

چکیده

فعل الهی یکی از چالش­های اصلی در رابطة میان علم و الهیات بوده است که پس از ظهور علم تجربی جدید به شدت افزایش یافته است. این چالش از آنجا ناشی شده است که جهان موجبیتی که در جهان­‌شناسی علم جدید معرفی می­‌شود چنانچه از نظر علّی بسته تلقی شود، جایی را برای مداخله خداوند و اعمال ارادة او در جهان باقی نمی­‌گذارد.  

وضعیت این چالش در قرن بیستم و خصوصاً پس از ظهور مکانیک کوانتم تا حدی تغییر کرد، زیرا بعضی بر آن شدند که مفاهیمی چون عدم قطعیت می­‌توانند فعل مداخله آمیز خداوند در جهان طبیعت را تبیین کنند و گشوده بودن دست مداخلة خداوند در عالم را به نحوی توضیح دهند که با قاعده­ مندی­های جهان طبیعی سازگار باشد.

دانشمندان علوم طبیعی در خود مکانیک کوانتم نیز با پدیده­‌هایی روبرو شدند که هستی­‌شناسی پیشین آنها را به چالش می­‌کشید و در نتیجه تفسیرهای مختلفی از مکانیک کوانتم ارائه شد. دراین پژوهش نسبت میان یکی از این تفسیرها، یعنی تفسیردیوید بووم[1]ازمکانیک کوانتم، از یکسو و رابطه خدا و جهان در فلسفه صدرایی از سوی دیگر بررسی خواهد شد. در این پژوهش نشان خواهیم داد این تفسیر از مکانیک کوانتم عناصر قابل توجهی برای توضیح فعل الهی در جهان طبیعت در اختیار ما می‌­گذارد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا می­توان در مسئلة فاعلیت الهی میان تفسیر دیوید بووم از مکانیک کوانتم و فلسفه صدرایی به نحوی سازگاری ایجاد کرد.

در این تحقیق نشان خواهیم داد که تفسیر بووم از مکانیک کوانتم قرابت­­‌های مهمی با فلسفة اسلامی به ویژه فلسفة ملاصدرا دارد و تلفیق این دو می­تواند درک نوینی از فاعلیت الهی در اختیار ما قرار دهد. در نهایت این تلفیق به صورت یک مدل پیشنهادی ارائه خواهد شد که در آن عناصر مهمی از اندیشة دیوید بووم در چارچوب هستی­‌شناسی فلسفة اسلامی قرار گرفته و به ایده­‌های اصلی فعل الهی در فلسفة اسلامی وفادار است. مدل ارائه شده تلقی  ملاصدرا از ارادة الهی را به نحوی با ایدة اطلاعات درونی ماده در متافیزیک بووم تلفیق می­‌کند و بر اساس آن می‌­توان تبیینی از فاعلیت خاص الهی در جهان ارائه کرد که شاخصه­‌های یک تبیین مطلوب را داشته باشد. در این مدلِ تلفیقی از عناصر هستی­ شناسی بووم همچون نظم مستتر، جنبش همگانی و اطلاعات فعال و همچنین از عناصر هستی­ شناسی فلسفة اسلامی مانند فاعلیت ایجادی، خلق مدام و حرکت جوهری ملاصدرا استفاده شده است و تصویری از فعل الهی در اختیار ما  قرار می‌­گیردکه در آن فاعلیت دائمی خداوند در جهان مادی در کنار قوانین و نظم طبیعت توأمان حفظ می­‌شود.

کلیدواژه‌­ها: فعل الهی، مکانیک کوانتم، دیوید بووم، اطلاعات، شعور، فاعلیت وجودی، جنبش همگانی، ملاصدرا